प्राणाचा अर्थ आणि महत्त्व मराठी मध्ये माहिती | KhupMarathi

   आजच्या लेखामध्ये आपण पंचतत्वात मधून खूप काही शिकणार आहोत. त्याचे वैशिष्ट्य का महत्वाचे असते हे सुद्धा आपण पाहणार आहोत. ते पण अगदी सोप्या आणि सरळ भाषेत समजून घेणार आहोत आपल्या मराठी मायबोली भाषेमध्ये स्पष्ट केले आहे.

  

    पंचातत्वा मधून एक मुख्य तत्त्व वायू आपल्या शरीराला जिवंत ठेवणारा आणि तो एक वाताच्या रूपात आपल्या शरीराच्या तीन देशांमधून एक दोष आहे. जो आपल्या श्वासाच्या रूपात आपला प्राण आहे. आपल्या सर्वांनाच माहिती आहे की विश्वास हा हे किती महत्त्वाचे असते आपल्या शरीरासाठी उपयोगी असते ते आपल्याला माहित आहे.

संस्कृत मध्ये श्लोक प्राणाचा अर्थ

  पित्त पंगुः कफ: पंगु: पंगवी मलधातवः 

वायुना यत्र नीयन्ते तत्र गच्छन्ति मेघवत् ॥ 

पवनस्तेषु बलवान् विभागकरणान्मत: । 

रजोगुणमय: सूक्ष्मः शीतो रुक्षो लघुश्चलः ॥

भावार्थ:- 

   वरील दिलेल्या श्लोकाचा अर्थ असा होतो की , पित्त कफ हे देहातील व इतर धातू व मळ हे सर्व पंगू आहेत. याचाच अर्थ असा होतो हे सर्व आपल्या शरीरात एका स्थानावरून दुसऱ्या स्थानापर्यंत स्वतः जाऊ शकत नाही व यांना वायूची इकडे तिकडे नेता येवू शकत नाही व आणू शकत नाही, जस  आकाशातील ढगांना वायू इकडे तिकडे घेऊन जातो.. म्हणूनच हे तीन दोष, वात, पित्त व कफ यात वातच शक्तीशाली आहे., कारण तो सर्व धातू व मल इत्यादींचा विभाग करणारा व सर्वात छोटा अर्थात समजतो शरीराच्या म्हणजेच संपूर्ण शरीराच्या छोट्या शहरात प्रवेश करणारा आहे. शीतवीर्य कोरडा हलका व चंचल आहे. प्राण हे शरीराच्या कणाकणांत व्याप्त आहेत म्हणजेच समाविष्ट आहे.  आपल्या शरीराचे कर्म इंद्रिय इत्यादी तरी झोपतात वाणी आराम करतात परंतु ही प्राणशक्ती कधीच झोपत नाही किंवा आराम करत नाही. प्राण रात्रंदिवस सतत रूपाने कार्य करत असतो, तो चालत असतो.. चरेवेती हे याचा मूळ मंत्र आहे. 

प्राणाचे महत्व

   जेव्हा हा आपल्या शरीरात काम करणे बंद करतो तेव्हा आयुष्य संपून जातो. ब्रान जोपर्यंत आपले शरीरात कार्य करत असतो तोपर्यंत आपण जिवंत आहे. प्राणशक्‍तीचे कार्य बंद केल्यावर त्याला मृतक असे म्हणतात. म्हणून शरीरात प्राणच सर्वकाही आहे.

ओके ब्रह्मांडात सर्वात जास्त शक्तिशाली व उपयोगी जीवनी या तत्वाचे आहे. रामाची अदृश्य शक्ती चा संपूर्ण विश्वाचा संचालन करत असतो.

   जसे की आपला देहसुद्धा ऊर्जा शक्तीने क्रियाशील आहे. आपले अन्नमय कोश (physical body) आणि दृश्य शरीर सुद्धा प्राणमय कोष अशा आदर्श शक्तीने संचालित होत आहे. स आहार शिवाय  कोणताही व्यक्ती किती वर्ष जिवंत राहू शकतो परंतु प्राण तत्व शिवाय काही क्षण सुद्धा जिवंत राहू शकत नाही. प्राणिक एक ऊर्जा व आपल्या जीवनशक्ती व रोग प्रतिरोधक शक्ती चा आधार आहे.

    सर्व महत्त्वाच्या ग्रंथी हृदय मासिक व मेरुदंड आस्वाद संपूर्ण शरीराला स्वस्थ व ऊर्जावान बनवत असतो. राणाच्या उर्जेने डोळ्यांचा दर्शन ,शक्ती कानाची श्रवणशक्ती, ना सोबत घनत्व वाणीत रसाळपणा ,तोंडावर आभार ,व ज्योतिष वस्तीमध्ये ज्ञानशक्ती व उत्तरात पचनशक्ती आहे.

   पृथ्वी आणि अंतराळ या दोन लोकांचे जे काही आहे ते सर्व प्राणाच्या वश मध्ये आहे जसा आई प्रेमाने मुलाच रक्षण करत असते तसेच तू आमचे रक्षण कर.

असे ऋषी आपल्या उपनिषदात म्हणत असतात.